محمدجعفر محمدزاده، فعال فرهنگی و پژوهشگر میگوید بهترین راه برای شناخت ایران شناخت شاهنامه است که با کارکردی چندگانه، هم کتاب تاریخ ماست، هم کتاب ارجمند زبان ما و هم شامل اندیشههای ایرانی، چرا که تقاطع خردمندی ایرانی و خردمندی اسلامی در شاهنامه است.
محمدزاده توضیح میدهد در شاهنامه تکتک مولفههای شناخت ایران را میتوان یافت: بهعنوان نمونه، خداباوری، که داستانی در شاهنامه وجود ندارد مگر با خداباوری شروع شده و با شکرگزاری پایان یافته باشد. شاهنامه نشان میدهد در زمان فراوانی بتخانهها و بتپرستی، ایرانیان خداباور و یکتاپرست بودهاند.
- ویژگی دیگر ایرانیان در شاهنامه، خردورزی است؛ شاهنامه هرچند پر از افسانه و تاریخ اساطیری، اما در هیچجای آن از خردمندی خارج نمیشویم؛
- تو این را دروغ و فسانه مدان | به یکسان رَوِشنِ زمانه مدان
ازو هرچه اندرخورَد با خِرد | دگر بر ره رمز معنی برَد
- تو این را دروغ و فسانه مدان | به یکسان رَوِشنِ زمانه مدان
- ویژگی دیگر ایرانیانِ شاهنامه، دادگری است. موضوعی که در منابع و خداینامههای قبل از دوره اسلامی هم میتوانیم ببینیم، که از روی آنها کتابهای عربی چون سیر الملوک و غرر الاخبار ملوک نوشته شده، اما همه اینها در شاهنامه جمع شده است؛ فردوسی چیزی را جا نگذاشته و چونکه صد آمد ۹۰ هم پیش ماست.
- نامجویی، نامآوری، شادکامی و پهلوانی از دیگر ویژگیهایی است که میتوان در شاهنامه دید.
